Nie sposób w kilku słowach opowiedzieć o pionierach polskiej edukacji na świdwińskiej ziemi, którzy przybyli tu zaraz po zakończeniu działań wojennych. Początki były bardzo trudne. Rok szkolny w 1945 roku rozpoczął się 12 lipca. Wtedy to pan Józef Dmowski (pierwszy kierownik szkoły powszechnej) rozpoczął zajęcia dla 5 uczniów. Pierwszą siedzibą szkoły były dwie sale w budynku przy ulicy Dworcowej – dziś w tym miejscu znajduje się Bank Spółdzielczy przy ul. 3 – go Marca 29. Liczba uczniów szybko się zwiększała. Po miesiącu pracy było ich już 50.
4 września 1945 roku rozpoczął się kolejny rok szkolny w budynku przy ulicy Podwale 1. Uczniów było 100, ale już w listopadzie ich liczba zwiększyła się do 278, utworzono dla nich 7 klas. Budynek stawał się zbyt ciasny, brakowało biblioteki i sali gimnastycznej.
W obecnym budynku nauka rozpoczęła się dopiero 3 września 1946 roku. Znalazło tu miejsce do pracy 16 oddziałów z 654 uczniami. O edukację młodzieży dbali państwo: Józef Dmowski, Anna Rydz, Helena Olszewska, Anna Karkowska, Leokadia Luft, Halina Frolik, Wojciech Malinowski, Leokadia Malinowa, Stanisław Zapart, Marta Śniegocka, Bronisława Wołonciej, Leszek Cieślicki, Helena Cieślicka, Jan Olcha, Maria Afelt, Maria Luft, Jadwiga Majewska, Edwin Mańczyk. Nauczyciele ci pracowali bez programów, podręczników, dzienników, pomocy naukowych. Uczniowie nie mieli zeszytów, piór, atramentu, pisali rysikami po tabliczkach. W szkole uczyli się też dorośli. Prowadzono dla nich kursy wieczorowe.
Od 1 września 1951 roku stanowisko kierownika szkoły objął pan Edwin Mańczyk. Pani Urszula Ślusarek, która rozpoczęła pracę w 1952 roku, tak wspomina tamte czasy: „ Szkoła nie była wtedy tak ładna jak jest obecnie, najgorsze było to, że prowadziły do niej trzy wejścia. Nie było przejścia wewnątrz przez cały budynek. Aby dostać się z jednego korytarza na drugi, trzeba było wychodzić na zewnątrz budynku. Latem było to przyjemne, ale jesienią i zimą bardzo uciążliwe. Toalety szkolne znajdowały się poza obiektem, na miejscu dzisiejszego targowiska. Nikt jednak nie narzekał, dzieci lubiły swoją szkołę, choć była bardzo zatłoczona.”
Do szkoły przyjeżdżało objazdowe kino, udało się otworzyć gabinet lekarski, powiększano bazę dydaktyczną szkoły: zakupiono książki do biblioteki, mapy, odczynniki chemiczne, wymieniono ławki.
W 1959 roku szkoła liczyła 1500 uczniów, dlatego też miasto podzielono na dwa obwody i rozpoczęto budowę Szkoły Podstawowej nr 2. Do momentu oddania budynku przy ulicy Armii Krajowej 19 dzieci z Jedynki uczyły się od 7.00 do 13.00, dzieci z dwójki od 13.00 do 19.00. Były więc dwie szkoły w jednej, aż do 1 września 1961 roku, gdy oddano do użytku SP 2.
Reforma szkolnictwa przeprowadzona w latach 1965 – 1967 wydłużyła obowiązek szkolny. Siedmioklasowa szkoła powszechna została przekształcona w ośmioklasową. Liczba oddziałów wzrosła do 30, a do dyspozycji było tylko 17 sal.
W 1970 roku w Jedynce otworzono Szkołę Podstawową dla Pracujących. Nauka odbywała się na poziomie klas VI, VII i VIII.
Pani Józefa Stasiak – absolwentka Jedynki i późniejszy jej pracownik wspominała: „Najtrudniejsze warunki mieli nauczyciele zajęć technicznych i wychowania fizycznego. Lekcje wychowania fizycznego prowadzone były na boisku przez cały rok.[…] W każdej klasie stał piec kaflowy, w którym pan woźny palił co rano. Szkoła była bardzo przepełniona, lekcje odbywały się na trzy zmiany i trwały do wieczora.”
Rok 1980 to czas, gdy podjęto decyzję o budowie Szkoły Podstawowej nr 4 przy ulicy Kombatantów Polskich. Warunki lokalowe Jedynki pogarszały się. Część budynku została wyłączona z użytku, ponieważ jej stan techniczny zagrażał bezpieczeństwu. Dlatego władze szkolne zostały zmuszone do wprowadzenia wielozmianowego czasu pracy. Nauka odbywała się od 8.00 do 18.15.
W 1985 roku stanowisko dyrektora Szkoły objęła pani Krystyna Zaremba. Ponieważ uczniowie klas III – VIII przeszli do „Czwórki”, w Jedynce pozostały tylko klasy I i II oraz oddziały zerówki – czyli 406 uczniów. Był to rok, w którym nie było absolwentów, a uczniowie klasy II przeszli od 1 września 1986 roku do Szkoły Podstawowej nr 4 jako trzecioklasiści.
Ze względów bezpieczeństwa w Jedynce zamknięte zostało pierwsze skrzydło a losy szkoły stały się niepewne. Planowano jej zamknięcie, przeniesienie do budynku przedszkola przy ul. Drawskiej.
Dzięki determinacji ówczesnych władz: pana burmistrza Franciszka Paszela, pana kuratora oświaty Stanisława Polańczyka i pani dyrektor Krystyny Zaremby udało się zaplanować i przeprowadzić kapitalny remont naszej szkoły.
Remont był prowadzony razem z zajęciami lekcyjnymi. Dzieci uczyły się tylko w części wysokiej, ale wysiłek wszystkich (kadry, której zadaniem było zapewnie bezpieczeństwa dzieciom; robotników – odpowiedzialnych za terminowe zakończenie prac budowlanych) doprowadził od tego, że dziś pracujemy w bezpiecznych i dobrych warunkach.
14 listopada 1995 roku oddano uroczyście do użytku pomieszczenia dydaktyczne w niskiej części budynku szkolnego. Był to wspaniały prezent na 50 – te urodziny Jedynki, które obchodzono tego roku.
Od początku swego istnienia Szkoła nie miała patrona. Ówczesna pani dyrektor Krystyna Zaremba we wrześniu 2002 roku wystąpiła z inicjatywą, by znaleźć patrona – postać lub symbol o ponadczasowych wartościach. Byłby on wzorem do naśladowania dla młodego pokolenia. Zaproponowała, że patronem mógłby być Orzeł Biały. Od początków polskiego państwa był symbolem naszej tożsamości narodowej, odwagi, bohaterstwa, czystość, piękna, majestatu, siły fizycznej i twórczej, potęgi, wiary optymizmu, dumy, zwycięstwa, ambicji i długowieczności. To ptak, który przemierza przestrzenie i pokonuje granice. Kształtuje też świadomość narodową młodego pokolenia.
Po przeprowadzeniu debat i plebiscytów oraz zasięgnięciu opinii wszystkich środowisk szkolnych Rada pedagogiczna wystąpiła do władz miasta z wnioskiem o nadanie szkole imienia Orła Białego.
Dnia 27 lutego 2003 roku Rada Miasta Świdwin podjęła uchwałę nr IV/45/03 o nadaniu Publicznej Szkole Podstawowej nr 1 w Świdwinie tego właśnie imienia.
28 maja 2004 roku odbyło się w Jedynce wielkie święto. Szkoła oficjalnie otrzymała imię Orła Białego oraz sztandar. Wtedy też po raz pierwszy zabrzmiał nasz hymn napisany przez ówczesnego ucznia klasy IV Michała Mrowińskiego.
Z roku na rok Jedynka stawała się coraz bardziej nowoczesna: powstała pracownia informatyczna, językowa. W bibliotece urządzono nowoczesne Centrum Multimedialne.
W 2010 roku staraniem burmistrza miasta Świdwin p. Jana Owsiaka oraz byłej pani dyrektor Krystyny Zaremby rozpoczęto budowę hali sportowej przy szkole. Wsparcia organizacyjnego temu przedsięwzięciu udzielała ówczesna dyrektor szkoły p. Iwona Kaźmierczak oraz Społeczny Komitet Budowy Sali Gimnastycznej.
W trakcie jednego roku szkolnego 2010/2011 udało się wybudować obok Szkoły halę, którą uroczyście oddano do użytku z początkiem roku szkolnego 2011/2012.
W 20
Od założenia szkoły w 1945 r. po dzień dzisiejszy w naszej szkole uczyło się 42230 uczniów, grono jej absolwentów liczy 3986 osób. Przez te wszystkie lata kadra nauczycieli starała się jak najlepiej przekazać swoją wiedzę każdemu młodemu człowiekowi, który trafił w mury tej szkoły. Pamiętamy o nich wszystkich i dziękujemy im za trud włożony w kształtowanie kolejnych młodych pokoleń Świdwinian.
Nie sposób wymienić wszystkich sukcesów, na które pracowali uczniowie i nauczyciele naszej szkoły przez te lata. Do największych możemy zaliczyć spektakularne osiągnięcia piłkarek ręcznych trenowanych przez pana Tadeusza Jaworskiego oraz członków Koła Modelarskiego, którym opiekował się pana Jerzy Kordowiecki, sukcesy drużyn startujących w turniejach wiedzy o bezpieczeństwie ruchu drogowego, zdobycie tytułów laureatów w licznych konkursach recytatorskich, literackich, przedmiotowych.
Od powstania Szkoły minęło 76 lat. Jest ona ozdobą miasta, chlubą mieszkańców. Piękna, odnowiona, z nowoczesną bazą dydaktyczną. Dzisiaj w naszej Szkole uczy się 371 dzieci pod opieką 30 nauczycieli i 6 pracowników administracji i obsługi.
Czas szybko mija. Przed nami kolejne zadanie, wykształcić następne pokolenie młodych mieszkańców Świdwina na mądrych ludzi. Jesteśmy dumni z tego, iż wielu naszych absolwentów odniosło życiowy sukces. Wielu z nich wyjechało, ale wielu absolwentów zostało w naszej małej ojczyźnie i aktywnie działają, by nam wszystkim żyło się lepiej.
Dobrze wiemy, że podstawą naszej wiedzy jest to, czego nauczymy się za młodu. Pomimo upływu czasu Jedynka jest młodą szkołą, tętniącą życiem, radością uśmiechem. Bywają też pochmurne dni, tak jak w życiu, ale dzięki pomocy i wsparciu Państwa jest ich bardzo mało.
Wierzymy w to, że Jedynka jeszcze bardzo długo będzie służyła kolejnym pokoleniom mieszkańców Świdwina.
